Dolların manata nəzərən qalxması və ya düşməsi bir çox iqtisadi amillərdən asılıdır və bu, qlobal və yerli bazarlardakı dəyişikliklərə görə fərqlənə bilər. Dolların məzənnəsinin artması və ya azalması, bir neçə əsas faktordan təsirlənə bilər:
1. **Neftin qiyməti**: Azərbaycan iqtisadiyyatı əsasən neft və qaz sektoru ilə bağlıdır. Nəftin qiyməti yüksəldikdə, Azərbaycanın valyuta ehtiyatları artır və manata olan tələbat da artar. Lakin neftin qiyməti düşərsə, manata təzyiq ola bilər və dolların məzənnəsi artmağa başlaya bilər.
2. **İnflyasiya**: Azərbaycan daxilində inflyasiya yüksək olduqda, manata olan tələbat azalır və dolların qiyməti yüksələ bilər. İnflyasiya müsbət iqtisadi nəticələr yaratmadıqda, xalqın valyutalara daha çox üstünlük verməsi ehtimalı artır.
3. **Mərkəzi Bankın siyasəti**: Azərbaycan Mərkəzi Bankı, manatın məzənnəsini qorumağa çalışır. Hər hansı bir bazar dalğalanması, Mərkəzi Bankın müdaxiləsi ilə nizamlanmağa cəhd edilə bilər. Dolların qiymətinin qalxması bu cür müdaxilələrin nəticəsində dəyişə bilər.
4. **Qlobal iqtisadi vəziyyət**: Qlobal iqtisadi çətinliklər, ABŞ dollarının mövqeyini gücləndirə bilər. Məsələn, ABŞ-ın faiz dərəcələrini artırması dolların möhkəmlənməsinə səbəb ola bilər. Eyni zamanda, qlobal bazarlarda qeyri-müəyyənlik, investorların dolları daha çox almasına səbəb ola bilər.
5. **Xarici ticarət və valyuta axınları**: Xarici ticarət balansı, dolların tələbini və təklifini təsir edir. Azərbaycana xarici valyuta axını artsa, manat güclənə bilər. Əksinə, xarici ticarətdə defisit olarsa, dolların qiyməti arta bilər.
Bu səbəblərdən ötəri, dolların manata qarşı qalxıb-qalxmaması həm daxili iqtisadiyyata, həm də beynəlxalq iqtisadi şərtlərə bağlıdır. Mərkəzi Bankın mövcud iqtisadi siyasətləri və qlobal bazarlardakı vəziyyət də bu dəyişikliklərə təsir edə bilər.
1. **Neftin qiyməti**: Azərbaycan iqtisadiyyatı əsasən neft və qaz sektoru ilə bağlıdır. Nəftin qiyməti yüksəldikdə, Azərbaycanın valyuta ehtiyatları artır və manata olan tələbat da artar. Lakin neftin qiyməti düşərsə, manata təzyiq ola bilər və dolların məzənnəsi artmağa başlaya bilər.
2. **İnflyasiya**: Azərbaycan daxilində inflyasiya yüksək olduqda, manata olan tələbat azalır və dolların qiyməti yüksələ bilər. İnflyasiya müsbət iqtisadi nəticələr yaratmadıqda, xalqın valyutalara daha çox üstünlük verməsi ehtimalı artır.
3. **Mərkəzi Bankın siyasəti**: Azərbaycan Mərkəzi Bankı, manatın məzənnəsini qorumağa çalışır. Hər hansı bir bazar dalğalanması, Mərkəzi Bankın müdaxiləsi ilə nizamlanmağa cəhd edilə bilər. Dolların qiymətinin qalxması bu cür müdaxilələrin nəticəsində dəyişə bilər.
4. **Qlobal iqtisadi vəziyyət**: Qlobal iqtisadi çətinliklər, ABŞ dollarının mövqeyini gücləndirə bilər. Məsələn, ABŞ-ın faiz dərəcələrini artırması dolların möhkəmlənməsinə səbəb ola bilər. Eyni zamanda, qlobal bazarlarda qeyri-müəyyənlik, investorların dolları daha çox almasına səbəb ola bilər.
5. **Xarici ticarət və valyuta axınları**: Xarici ticarət balansı, dolların tələbini və təklifini təsir edir. Azərbaycana xarici valyuta axını artsa, manat güclənə bilər. Əksinə, xarici ticarətdə defisit olarsa, dolların qiyməti arta bilər.
Bu səbəblərdən ötəri, dolların manata qarşı qalxıb-qalxmaması həm daxili iqtisadiyyata, həm də beynəlxalq iqtisadi şərtlərə bağlıdır. Mərkəzi Bankın mövcud iqtisadi siyasətləri və qlobal bazarlardakı vəziyyət də bu dəyişikliklərə təsir edə bilər.