Hər şeydən əvvəl özünə güvənməlisən... Çünki nə qədər güclü görünsən də, bəziləri səni sınamağa çalışacaq.

Amma məhz o an, içindəki dözümlülüyü tapıb ayağa qalxdığında, ən böyük zəfəri qazandığını biləcəksən.

1 ay oldu.
Və bura gələnlərə bir şey deyim: heç kim siqareti tərgitməyin simptomlarını ciddi-ciddi yazmayıb. Halbuki bu iş — "aa tərgitdim yess" deyə-deyə keçmir.
Yəni adamın ruhu didilir. Bax necə olur, deyim:

– İlk həftə hələ heç nə olmur, “bravo mənə” modundasan.
– Sonra ara-sıra qəribə bir həyəcan, nikotin aclığı gəlir.
– O istək çarpıntıya çevrilir, içində partlayır. Dərin nəfəs alırsan, tər-təmizsən amma… nikotin gəlmir ciyərinə!
– 2 həftədən sonra səsin gözəlləşir, nəfəsin düzəlir, bədən “sağ ol” deyir, amma sən hələ də siqaret istəyirsən, dəli kimi.
– Başqaları yanında tüstülədikcə anlayırsan ki, həyatının yarısını siqaretlə doldurmusan — və bu, lap pis toxunur.
– Sinirlərin pozulur, adamlar dəhşət əsəbi gəlir. Heç nəyi idarə edə bilmirsən, hər şeyə sərt cavab verirsən.
– çoxlu yeyirsən. Əgər əvvəlcədən bir az köksənsə, bu daha betərdi.
– Bəzən sadəcə “əlim boş qalmasın” deyə qələm gəmirirsən. O anlar... çox yazıq hiss edirsən özünü.

Nəticə?
Siqaretsizlik adamı az qala dəli edir, amma iradəni tutursan. Onsuz da bu qədər əzabdan sonra “geri dönmək” deyə bir cəsarətin qalmır.

Kabus sonsuza qədər davam edir.
Və ya...
Bir siqaret alırsan, yandırırsan.
Kabus bitir.

(ayrıca bax: siqareti tərgitmək üsulu)

Heç kim özünü belə tam tanımır ki. Bəzən bir hadisə olur, gözləmədiyin bir reaksiya verirsən, sonra da oturub düşünürsən: “Mən bu idimmi?”

İnsanın içi bu qədər sürprizlə doluykən, bir başqasını bütün yönləriylə tanımaq həmişə bir az iddialı gəlir mənə. Nə qədər vaxt keçirirsən-keçir, qarşındakı sənə göstərdiyi qədərini açır.

Bəzi şeyləri deməz, bəzilərini özü-özünə belə etiraf etməz. Sən də yalnız gördüyün qədərini şərh edə bilərsən.

Ona görə də “tanımaq” yox, “tanımağa niyyət etmək” daha real görünür. Çünki insan sabit bir varlıq deyil — daim dəyişir, təkamül edir. Hər mərhələ də içində bir az yeni yadlıq daşıyır.

Bu sualın cavabı yaşa görə dəyişir, və bir kişi olaraq məncə belədir. Açıq danışaq: qadın-kişi fərqi olmadan, 20-lərdə zəka və əxlaq deyənlərin sayı azdır — daha çox xarici görünüş, aura, populyarlıq önə çıxır.

30-a gələndə pul önəmini saxlayır, amma artıq “bu adamla bir ömür yaşanarmı?” sualları da gündəmə gəlir. Stabil həyat, uyğunluq, məsuliyyət axtarılır.

30-ların sonu, 40-ların əvvəllərində isə adam onsuz da pulunu qazanır deyə, söhbət artıq əxlaq, xasiyyət, zəka kimi mövzulara keçir. Yəni zamanla seçim meyarları dəyişir, amma heç biri heç vaxt tam yox olmur — sadəcə prioritetlər yer dəyişir.

– Dibindən qırxılmış keçəl baş
– Bədənində qalıcı döymələr
– Boynunda iri zəncirli sep
– Keko rap dinləmək (mümkün qədər yüksək səslə)
– Hər cümlədə mütləq bir söyüş
– Təhsil səviyyəsi: ibtidai ya da orta məktəb diplomu ilə "yetər də" demək

Təbii ki, bunların heç biri tək başına “cinayətkar” olmaq demək deyil, amma cəmiyyətin bəzi stereotipləri var ki, bəzən bir baxışla adamı "günahkar kimi" damğalayır.

Müqayisə. Çünki təkcə başqasını deyil, özünü də zəhərləyirsən. Kimsə səndən xoşbəxtdirsə — özünü natamam hiss edirsən. Daha yaxşı görünürsə — özünü pis. Halbuki onun hekayəsi səninlə eyni deyil. Amma bunu görə bilmirsən.

Müqayisə bir nöqtədən sonra sənə “sən kim idin” sualını da unutdurur.

Nəyə dəyər verirdin? Nə ilə xoşbəxt olurdun? Haraya getmək istəyirdin? Hamısı bulanıqlaşır. Çünki artıq sən öz həyatının yox, başqasının həyatının kompasına baxırsan.

Ən pisi də odur ki, bunu anlayanda belə qurtula bilmirsən. İçində gizli bir yarış var — heç bitməyən.

Məncə, qadınlar sadəcə diqqət deyil, qarşılıq gözləyir. Eyni davranışı görmədikləri üçün də əslində “kafayı” yuyurlar. Amma kişilərdə də qadına o emosional və düşüncə dəstəyini verəcək bir şeylər çatışmır.

Bəyənilmə arzusu isə təkcə qadınlara xas deyil — hər insanda var. Kişilərdə bəyənilmə arzusu yoxdur demək yanlış olar.

Sadəcə fərqli cür ifadə olunur və fərqli yerlərdə görünür. İnsan olmaq istəyi, qəbul edilmək arzusu, hər kəsdə bərabərdir.

Çox yorulmuşam. Varlılar daha da varlanır, heç dəyişmir bu vəziyyət. Eyni yerdəsən, eyni şeyləri edirsən.

Biz nə üçün bu qədər dırnaqarası “işləyirik”, nə üçün bu qədər əziyyət çəkirik? Dünya elə boş, mənasız görünür.

Bəzən düşünürəm, bəlkə də bütün bu gərginlik sadəcə illüziyadı, heç bir mənası yoxdu.

Kişilərin üstün və rəhbər sayıldığı, ailə və cəmiyyət strukturlarında əsas qərarların kişilər tərəfindən verildiyi sistemə deyilir.

Bu anlayış həm ailə daxilində, həm də ümumi cəmiyyətdə özünü göstərir:
– ata ailənin başçısı olur,
– qadının fikri ikinci planda qalır,
– iş, siyasət, iqtisadiyyat kimi sahələrdə kişilər üstün mövqedə olur.

Qısacası, patriarxal bir quruluşda kişi hakimdir, qadın isə daha çox itaət edən vəzifəsində görünür. Bu sistem qadın-kişi bərabərsizliyinin əsas səbəblərindən biridir.

Azərbaycan patriarxal bir ölkədir və patriarxal ölkələr ümumiyyətlə ən bədbəxt ölkələr olur. Cəmiyyət daxilində rollar dəyişmədiyi üçün qadınlar daim özlərini fədakarlıq edən tərəf kimi görür.

Qadınla kişi arasındakı gəlir bərabərsizliyi də bu problemi daha da dərinləşdirir. Kişi daha çox qazandığını düşünərək evdəki bir çox məsuliyyəti qadının üzərinə atır. Üstəlik qadınlar da kifayət qədər dəyər və diqqət görmədiklərini hiss edirlər.

Nəticədə bu narazılıq yığılıb qalır — çünki sevgi təkcə maaşla, fədakarlıq da təkcə səbrlə ölçülmür.

Baxışlarından, davranışlarından, sənə dediyi sözlərdən içində pis bir hiss doğurursa — uzaq dur. Zaman keçirməyə çalışma, çünki olmayacaq. Sevməyəcəksən.

Ən başda hiss etdiyin o qəribə narahatlıq sonradan keçmir. Əksinə, daha da güclənir. İntuisiyan bəzən ən dürüst xəbərçidir. Dinlə onu.

Pozulması asan, düzəlməsi isə demək olar ki, mümkünsüz olan bir absurddur. Səhər neçədə qalxmağının fərqi yoxdur — axşam normal saatda yatıb dərhal yuxuya gedə bilən insanlara həmişə həsədlə baxmışam.

Bir də gecələr daha maraqlı olur deyə (düzü, səhərə qədər) yatmayıb, gündüzləri də boş keçməsin deyə ümumiyyətlə yatmamağa çalışan insanlar var — sonu yaxşı bitmir.

Bu rejim pozğunluğu çox uzanmamalıdır, çünki insanın həyat enerjisini sorub aparır.